De vele gezichten van verslaving. Waarom zijn we massaal hersenziek?

Vorige keer had ik het al over onze massale verslavingsgevoeligheid. Vandaag gaat onze zoektocht naar de reden van afhankelijkheid verder.

Ik heb wat boeken doorgebladerd en ben op zoek gegaan naar wetenschappelijke feiten. Daarbij kwam ik de volgende uitspraak tegen:

"Er bevinden zich meer verslaafden in de Boardroom, dan onder de brug". En dat is precies mijn punt. We zijn massaal en soms verborgen verslaafd.

Hoe kan dit nu eigenlijk? Waarom zijn wij zo verslavingsgevoelig? Wat houdt ons afhankelijk? Waarom kiezen we allemaal voor een gevangenis in plaats van vrijheid?

Het antwoord is heel simpel.

Verslaving is een hersenziekte. 

Verslaafden zijn niet zwak, nee, ze zijn ziek. Bij verslaving zijn drie delen van de hersenen betrokken:

1. Het beloningscentrum. Dit deel zorgt ervoor dat bepaald gedrag wordt beloond. Je gaat je dan fijner voelen. Er wordt dan dopamine (het zogenaamde gelukshormoon) aangemaakt. Drugs, alcohol, sigaretten, gamen, internetten.....deze verslavingen prikkelen het beloningscentrum, waardoor er dopamine wordt aangemaakt...gevolg: je voelt je goed. Naast gebruik van verslavende middelen of het uitvoeren van verslavende activiteiten hebben ook andere handelingen effect op het beloningscentrum. Eten en sex zorgen bijvoorbeeld ook voor afgifte van dopamine. Door afwijkingen in de genetische structuur kan het zijn dat je te weinig dopaminereceptoren hebt. Je beloningscentrum werkt dan niet goed. Je bent dan vatbaarder voor verslavingen. Je zal ontzettend reageren op verslavende activiteiten en verslavende middelen. Nu is het ook nog eens zo dat bij gewenning aan het verslavende middel/ activiteit (je moet steeds meer gebruiken, gaat steeds vaker in de fout) het aantal dopaminereceptoren zal afnemen. Dan ben je eigenlijk nog verder van huis. Je wil je gelukkig voelen, dus geef je toch toe aan je verslaving. Helaas realiseer je je dan niet dat je als verslaafde nooit optimaal gelukkig kan zijn. Je dopamineproductie wordt immers laag gehouden door je verslaving. 
2. Het geheugen. Hier worden de herinneringen opgeslagen. Dus hier komen ook de positieve herinneringen aan de verslavende activiteiten of de middelen samen. Deze herinneringen zorgen ervoor dat je naar de activiteiten of de middelen gaat verlangen. 
3. De neo cortex oftwel het rationele deel van de hersenen. Bij verslaafden werkt dit deel minder goed. De neo cortex moet korte metten maken met de verlangens naar de roes, moet zorgen dat je kapt met je verslaafde gedrag. De midden hersenen willen wel toegeven aan de verslaving, maar de neo cortex zou dit moeten tegenhouden. Maar zoals gezegd, als er sprake is van een verslaving, dan is de neo cortex niet meer fit en niet meer opgewassen tegen de waan van verlangen die in de midden hersenen heerst. 

Ben je erg verslavingsgevoelig? Dan is de kans dus groot dat je genetische structuur niet goed in elkaar is gestoken. Je hebt daardoor minder werkende dopaminereceptoren. Daardoor heb je minder dopamine, minder gelukshormoon. En dat maakt je vatbaar voor verslavingen. Gebruik je veel, raak je gewend, heb je meer nodig en schakel je nog meer dopaminereceptoren uit. Je geheugen onthoudt de geluksgevoelens van de roes van de verslaving en de neo cortex is verslapt en kan zich niet meer weren tegen het geroep om meer vanuit de midden hersenen.

Je bent ziek....hersenziek. Wees niet bang. Je gaat er niet dood aan. Je gaat dood aan het verslavende middel of de activiteit. Natuurlijk is niet iedere verslaving dodelijk, maar iedere verslaving zorgt wel voor een opname in je eigen privégevangenis.

Welke verslavingen zijn er dan? En waarom zien we ze niet allemaal? 

Natuurlijk zijn er de duidelijk zichtbare verslavingen, zoals roken en overmatig koffiedrinken. Maar daarnaast zijn er de verstopte verslavingen. Verslavingen waar je geen weet van hebt. Waarvan je niet eens weet dat je ze hebt en waarvan je niet eens weet dat de ander ze heeft.

Een kleine opsomming:

• Suikerverslaving. Begint jouw dag zoet? Kun je de cola niet laten staan? Heb je moeite als je een paar uur niet mag snoepen? Gooi je lekker veel suiker in je koffie, thee en zelfs chocomel? Heb je vaak een hongergevoel? Voel je je vaak futloos en moe? Zoek je zoetigheid als het even niet goed gaat? Dan lijkt het er op dat je verslaafd bent aan suiker. Dat is niet ongevaarlijk en kan grote gevolgen hebben. Het lijkt zo onschuldig, maar suiker tast je gezondheid echt aan. 
• Internet en smartphoneverslaving. Hoe vaak check je Facebook? Kun je je telefoon nu uitzetten en dan morgenavond pas weer aanzetten? Krijg je het benauwd bij die gedachte? Het gebruik van laptops, tablets en smartphones is zo gewoon, dat we niet (willen) zien dat het gebruik hoogst verslavend is. Toch is bewustwording heel belangrijk. Want stel iemand pakt die geliefde telefoon weg. Reageer je dan boos? Wordt je kriebelig? Breekt het zweet je uit? Dat zijn ontwenningsverschijnselen. Je zit erin...in die gevangenis. En wil je niet liever vrij zijn?
• Medicijnverslaving. Pijnstillers, antidepressiva en nog andere middeltjes, die we (zogenaamd) nodig hebben voor ons gevoel van welbehagen. Je kan niet aan je collega of kennis zien dat diegene die middelen gebruikt. En in hoeverre zijn ze verslavend? En heb je ze nodig voor herstel? Dat zal per situatie verschillen. In veel gevallen kom je niet onder het gebruik uit. In andere gevallen zullen er toch goede alternatieven zijn.  Twijfel je? Overleg dan eens met een andere arts, vraag een second opinion. Laat je niet zomaar afschepen met een doosje pillen. 
• Verborgen drugsverslaving. Dit is een hele gevaarlijke. Want denk maar niet dat deze verslaving is weggelegd voor de junk op straat. Nee. Er zijn meer junks in pak met een duur appartement en een goeie baan dan junks zonder werk en zonder dak boven hun hoofd. En het gaat echt niet alleen om zoiets opvallends als heroïne. Nee, naast speed, coke en xtc moet je ook uitkijken voor een goedje met de naam GHB. Ik ga nu niet te ver in op de stofjes en hun samenstelling. Wel wil ik even stilstaan bij het feit dat we denken dat we deze stofjes nodig hebben. Het begint vaak onschuldig op een festival of een feestje. Je voelt je zelfverzekerder en danst vol zelfvertrouwen de ochtend in. Geen moment sta je stil bij de ijzeren greep die de substantie op je gaat krijgen. Je houdt van de zekerheid die die troep je geeft en gaat het vaker gebruiken en je bent erin getrapt.......stapt zo over de drempel van die cel en gooit zelf de sleutel weg. En wat nu? 
• Verborgen alcoholverslaving. Je hoeft niet dagelijks laveloos te zijn. Nee, je hoeft geen liters weg te hijsen. Sommige mensen weten het goed te verdoezelen, kunnen misschien zelfs een dag zonder. Maar merken dan toch dat die dag wat moeizamer verloopt. En dan moet je toch toegeven dat de drank een grip op je heeft. Hoe kom je los uit die wurggreep? 

En zo zijn er nog veel meer verslavingen die aan de buitenkant niet te zien zijn. Gevaarlijk en verborgen. 

Maar verborgen of open en bloot...hoe komen we ervan af? 

Sommige verslavingen vragen om hulp. Goeie hulp van buitenaf. Sommige verslavingen zijn draken die je niet alleen kan verslaan. Zoek hulp. Wacht niet te lang. 

Andere verslavingen lijken groots en dodelijk, maar kunnen toch door jou alleen worden neergesabeld. En daarbij draait het niet alleen om wilskracht. 

Dat klinkt moedig, toch? Ik doe nou net alsof ik zo heldhaftig ben en elke verslavend dingetje in mijn leven zo wegwuif en keihard en resoluut "nee" kan zeggen. Nee, juist niet. Nogmaals; ik ben vatbaar.....ik trap er in en ga dan volledig op mijn snufferd. En eindig dan achter de tralies van mijn eigen gevangenis. Zonder sleutel. 

Maar hoe kan ik die ziekte dan verslaan? Hoe kan ik mezelf minder verslavingsgevoelig maken? 

Dopamine. 

Dat schijnt het toverwoord te zijn. Het gelukshormoon. Maar hoe kun je zorgen dat je meer dopamine aan gaat maken? Op een gezonde manier?

Ik weet nu nog steeds niet hoe we van onze verslavingen af kunnen komen. Maar ik weet wel waar we een tekort aan hebben. Ons lijf hunkert naar dopamine en ik moet er dus achter komen hoe ik mijn dopaminegehalte zelf kan verhogen. En welke stofjes bepalen nog meer dat ik me goed voel? Welke stofjes zijn doping voor het brein?

Daar kom ik volgende keer op terug. Kun je nog zo lang wachten?

Liefs, van een mama op zoek naar het gelukshormoon xxx